Engelli platformu ve bina dışı asansör sistemlerinin güvenli ve erişilebilir olması için TS EN 81-40 ve TS EN 81-41 standartlarına tam uyum gereklidir. Aşağıda her iki standardın temel şartları yer almaktadır:

TS EN 81-40 Merdiven Kenarı Yatay Platformlar

• Kapsam: Merdivenlerin yan duvarına veya korkuluk sistemine montaj edilen eğik platformlar.
• Hız Sınırı: Maksimum 0,15 metre/saniye;
• Emniyet Donanımları: Manyetik fren tertibatı, acil durdurma butonu, fotosel algılayıcılar, Braille alfabesiyle işaretlenmiş kumanda düğmeleri;
• Yük Kapasitesi: Standartta belirtilen minimum 250 kilogram yük taşıma kapasitesi;
• Kolay Erişim Özelliği: Platforma erişim rampaları veya uygun yükseklik ayarlı geçiş yüzeyi;
• Güvenlik Bariyerleri: Platform kenarlarında düşmeyi engelleyen katlanabilir bariyerler.

TS EN 81-41 Dikey Engelli Platformları

• Kapsam: Konut içi ve bina dışı, ruhsatsız olarak monte edilebilen dikey hareketli platformlar;
• Hız Kontrolü: Yine en fazla 0,15 metre/saniye hız limiti, aşırı hız önleyici mekanizma;
• Hava ve Su Koruması: IP54 veya daha yüksek koruma sınıfı ile dış ortam dayanıklılık şartı;
• Güç Beslemesi: Acil durum beslemesi (UPS veya akü sistemi) ile elektrik kesintilerinde platformu güvenli bir konuma indirebilme;
• Belgelenmiş Uygunluk: CE işareti ve AT Tip İnceleme Sertifikası;
• Acil Durdurma: Kabin içinde ve dışında erişilebilir acil durdurma düğmeleri;
• Görsel ve İşitsel Uyarılar: Platform hareketine başlamadan önce ışıklı ve sesli uyarı sistemi.

Bu teknik şartlar, bina dışı asansör ve kapalı engelli platformu sistemlerinin hem güvenli hem de erişilebilir olmasını sağlar. Kurulumdan önce ve sonra, montaj ekibinin bu gereklilikleri eksiksiz yerine getirmesi zorunludur.

KDV Kanunu (3065/17-4-s)

“Engellilerin eğitimleri, meslekleri ve günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programlarının teslimi, katma değer vergisinden istisna tutulur.”

KDV Genel Tebliği (213/2014, E-1.1)

“Münhasıran engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamlarında kullanmaları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç (…) istisna kapsamında kabul edilir. Engelliler dışında engelli olmayanlar tarafından da kullanılması mümkün araç ve gereçlerin teslimi, bu istisna kapsamında değildir.”

İndirim ve İade Usulleri

• İndirim Hakkı: İstisna kapsamındaki teslimlerde satıcı, yüklediği KDV’yi indirim konusu yapamaz.

• İade Hakkı: Alıcı, beyannamesindeki “317 – Engellilere Özel Araç-Gereç” satırında iade talep ederek yüklediği KDV’yi mahsuben veya nakden geri alabilir.

Yürürlük (2005)
5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un 32 md. ile 23 Ocak 2005’te eklenen 17/4-s bendi, “özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç…” ibaresiyle yürürlüğe girmiştir.

İade Süreçleri

• Üretici/Satıcı, KDV indirim hakkından yararlanamaz.

• İade talepleri, ilgili dönemin beyannamesinin “317” satırında yapılır; süre aşımı iki takvim yılının sonuna kadardır.

2005–2024 Titiz Onay

Vergi daireleri, sunulan teknik ve mali belgeleri detaylı inceleyerek iade taleplerini düzenli onaylamıştır.

Temmuz 2024: Askıya Alma

Maliye Bakanlığı, “engelli olmayanların da kullanabileceği” gerekçesiyle 17/4-s kapsamındaki iade taleplerini geçici olarak askıya almıştır.

Emsal Karar Örneği

Kayseri Vergi Mahkemesi, Devas Asansör’ün ev tipi asansör sistemleri KDV iade dosyalarının ret işlemlerini iptal etmiş; iade talebinin uygulanmasına hükmetmiştir.

Dosya ve Taraf Bilgileri

• Mahkeme: Kayseri Vergi Mahkemesi
• Esas No: 2024/969
• Karar No & Tarih: 2025/383, 30 Nisan 2025
• Davacı: Devas Elektrik Elektronik Asansör İnş. Bilg. San. ve Tic. Ltd. Şti.
• Davalı: Kayseri Defterdarlığı

Davanın Konusu ve Davacı İddiası

Davacı, 2024/07–08 dönemlerine ait dikey engelli platform asansörü teslimlerine ilişkin KDV iade taleplerinin reddine dair
30/09/2024 tarihli 268666 ve 268667 sayılı ret işlemlerinin iptali amacıyla dava açmıştır.

İddia: Fatura düzenlenen platformların “engellilerin eğitim, meslek ve günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş araç-gereç” kapsamında olduğunun ve ret işlemlerinin bu nedenle hukuka aykırı olduğunun tespit edilmesini talep etmiştir.

Davalı İdare’nin Savunması ve Yapılan Yoklamalar

Özel Konut Uygulaması
Vergi dairesinin yaptığı incelemede, nihai tüketici tarafından özel müstakil konutuna kurulan engelli ev içi asansör sistemi için; cihazda “münhasıran engellilerin kullanımına yönelik özel tertibat bulunmadığı, genel kullanım amaçlı olduğu” gerekçesiyle iade talebi reddedilmiştir .

Kamusal Yapı Uygulaması
Kayseri’de, Milli Eğitim Müdürlüğü ihalesiyle Sümer Ortaokulu’nun dış cephesine monte edilen kapalı tip dikey engelli platformu da benzer şekilde; “genel kullanıcı profiline hitap ettiği, engellilere özgü teknik düzenlemeler taşımadığı” gerekçesiyle istisna kapsamı dışında sayılmıştır .

Bu değerlendirmeler, aşağıdaki hukuki ve teknik esasları göz ardı etmektedir:

• Engelli Tanımı (TS 9111:2011, Md. 3.2)
  TS 9111’e göre engellilik, “fiziksel, zihinsel ya da duygusal işlev kısıtlamaları nedeniyle bireyin toplumsal yaşama katılımının kısıtlanması” şeklinde tanımlanır; bu tanım, kişinin belgelendirilmesine değil, fonksiyonel durumuna odaklanır. Mevzuatta “engelli raporu” (resmi heyet raporu) sunma şartı yer almadığından, üniversite sağlık raporuyla belgelenen diz hareket kısıtlılığı da kapsama dahildir.

• Kamusal Erişilebilirlik İlkesi
  Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın Engelli Erişim Rehberi (Bölüm 8.2), kamu binalarında rampa yapılamayan noktalarda kaldırma ve iletme platformlarının zorunlu alternatif çözüm olduğunu vurgular.

• Mevzuat Uyumu
  26 Nisan 2014’te 213 sayılı Tebliğ’e eklenen “münhasıran” hükmü, 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 17/4-s bendindeki “özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç” ibaresinin özüne daraltıcı bir yorum getirmiş, Kanun-Tebliğ hiyerarşisine aykırı düşmüştür.

Bu ilkeler ışığında, kamusal bir okul gibi erişilebilirlik yükümlülüğünün en üst düzeyde gözetilmesi gereken yapılar için “genel kullanım” gerekçesiyle platformu normal asansör statüsüne indirgeyen ret kararları, hem hukuken hem de teknik normlar bakımından eksiktir.

Mahkeme’nin Gerekçeli Kararı

• Defterdarlığın varsayıma dayalı ret işlemini hukuka aykırı bulmuştur.
• 3065 sayılı Kanun’un Tebliğ’e üstünlüğünü vurgulamıştır.
• Somut kullanım tespitinin ret gerekçesi olarak yetersiz olduğunu belirtmiştir.
• “Münhasıran” şartını aramayı hukuka aykırı saymıştır.

Kararın Hükmü

• Ret işlemlerinin iptali
• Tebliginden itibaren 30 gün içinde istinaf yolunun açık tutulması

Not: Kararın kesinleşmesi ve icra süreci, istinaf ve temyiz aşamalarıyla devam etmektedir.

Sonuç: Engelli platformları; uluslararası yükümlülükler, TS 9111, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Binalarda Erişilebilirlik Kılavuzu, EN 81-40/41 standartları ve 3065/17-4-s istisnası çerçevesinde KDV’den muaftır. 2014’te Tebliğ’e eklenen dar yorum ve Temmuz 2024’te başlayan askıya alma uygulaması uygulamada belirsizlik yaratmış; Devas Asansör’ün aldığı mahkeme kararı bu konudaki en güncel emsal olarak öne çıkmıştır. Nihai tüketici ve üretici, bu rehberde önerilen adımları takip ederek haklarını güvence altına alabilir.